Nilüfer bitkisi çok yıllıktır. Gövde sürünücü, kök gövdesi rizomlu, suyu seven (aguatik), otsu yapıya sahiptir. Yapraklar uzun saplı, basit, kalkan ve yüreksi şekilde genellikle büyük ve suyun üzerinde yüzer. Çiçek kısımları sarmal ve spiral duruşlu veya dairesel dizilişlidir. Üç cinsi ve yaklaşık yetmiş türü vardır. Ülkemizde iki cins ve iki türü bulunur. Çiçek sapları sudan dışarı çıkar ve çiçekler su yüzeyine değmez. Yaz ayları içinde nilüferler genellikle gündüz saatleri içinde tür ve çeşitlerine göre beyaz, sarı, pembe, kırmızı ya da mavi renkli gösterişli çiçek açar. Bu çiçekleri çok sayıda tohum verir. Olgunlaşan tohumları suyun altında meyvelerini oluşturur. Kök gövdesi rizomdur. İçerisi hava boşlukları ile doludur. Yaprakları parlak yeşil olup kalp biçimindedir. Su üzerinde yüzer. Üzerleri balmumu ile örtülüdür. Yaprakları yuvarlak bir tepsi şeklinde sadece sap kısmı hafif dar üçgen şeklinde açıktır. Yaprakların alt kısmı kahverengimsi veya kırmızımsı esmer, üst yüzeyi koyu yeşil, derimsi, su altındaki sapı bazen 2,5 metreyi bulabilir.Çiçeklerinin renkleri kırmızı, sarı, mavi, mor, pembedir. Bazen alacalı sarı-kırmızı, beyaz-pembe, kırmızı-mor gibi renklerde görülür. Bunlar da su üzerinde yüzer. Mayıs ayından eylül ayına kadar devamlı çiçek açar.
Ilıman ve tropikal bölgelerde yaşamalarına rağmen soğuğa da bir hayli dayanıklıdır fakat soğuk bir ortamda yaprak ve çiçek vermez. Bu bitkiler bol güneşli ortamları sever. Hafif gölgelik ortamlarda yetiştirilse bile çiçek açma verimlerinin düşeceği akıldan çıkarılmamalıdır. Birçok tür, güneşli ve korunaklı yerlerden hoşlanır ve su içinde yavaş gelişir.
Suda yaşayan bir bitki olduğundan killi toprakları severse de daha ziyade 1/3 killi toprak, 1/3 gübre ve 1/3 dere kumunun karışımı topraklarda çok güzel yetişir. Bunun dışında yaprak çürüntülü ve sığır gübreli, zengin balçık toprağına ve yükü taşıyabilecek açık bir sepet içinde yetiştirilir. Sonra bu sepet 15-150 cm derin bir su içine daldırılır, fidanların tepeleri yukarıda tutulur.
Ilıman ve tropikal bölgelerde yaşamalarına rağmen soğuğa da bir hayli dayanıklıdır fakat soğuk bir ortamda yaprak ve çiçek vermez. Bu bitkiler bol güneşli ortamları sever. Hafif gölgelik ortamlarda yetiştirilse bile çiçek açma verimlerinin düşeceği akıldan çıkarılmamalıdır. Birçok tür, güneşli ve korunaklı yerlerden hoşlanır ve su içinde yavaş gelişir.
Suda yaşayan bir bitki olduğundan killi toprakları severse de daha ziyade 1/3 killi toprak, 1/3 gübre ve 1/3 dere kumunun karışımı topraklarda çok güzel yetişir. Bunun dışında yaprak çürüntülü ve sığır gübreli, zengin balçık toprağına ve yükü taşıyabilecek açık bir sepet içinde yetiştirilir. Sonra bu sepet 15-150 cm derin bir su içine daldırılır, fidanların tepeleri yukarıda tutulur.