İKLİM İSTEKLERİ
Armut fidanı bir ılıman iklim meyvesidir. Kış soğuklarına karşı elma fidanına nazaran daha az dayanıklıdır. Armut fidanları bol güneşli ve yazları sıcak yerlerden hoşlanır. Çiçeklenmesi elma fidanından 7-10 gün kadar erken olduğundan ilkbahar donlarına daha çok maruz kalabilir. Bu sebeple armut bahçeleri, don tehlikesi olmayan yerlerde kurulmalıdır. Armut yetiştiriciliği sınırlayan en önemli faktörlerden birisi de kış soğuklama ihtiyacıdır. Armut fidanlarında kış soğuklama ihtiyacı yani 7,2°C altinda geçen süre yaklaşık 1200 saattir. Bu ihtiyaç giderilmezse çiçeklenme geç ve düzensiz olur. Şiddetli olursa yaprak gözleri sürmez, ağaç çıplak kalır.
TOPRAK İSTEKLERİ
Armut fidanı toprak bakımından fazla seçici değildir. Bununla beraber toprak ne kadar derin, geçirgen, sıcak ve besin maddelerince zengin olursa ağaçların gelişmeleri de o kadar iyi ve verimleri de o nispette yüksek olur. Çok kuru, az derin ve tasli topraklarda yetisen armut fidanlarının meyveleri biçimsiz ve fazla kumlu olur. Ağır ve nemli topraklarda yetiştirilen sofralık
armut fidanlarının etleri kaba ve tatları yayvan olur. Bol verimli ağaçlar ve yüksek kaliteli meyveler elde edebilmek için
armut fidanı derin, geçirgen, sıcak, iyi drene edilmiş, tınlı topraklarda en iyi şekilde yetişir.
GÜBRELEMETüm meyve bahçelerinde olduğu gibi armut bahçelerinde de dengeli ve düzenli bir gübreleme yapmak için mutlaka her yıl toprak ve üç yılda bir yaprak analizleri yapılmalıdır. Yapılan analizlerin sonucuna göre de bahçenin gübre ihtiyacı belirlenmelidir. Verilecek olan kimyasal gübreler ağaçların taç iz düşümü içersine ama asla gövdeye ve köklere temas etmeyecek şekilde uygulanmalıdır. Bitkinin daha fazla ihtiyacı olan makro elementler hemen hemen her yıl mikro elementler ise ihtiyaca göre verilmelidir. Armutlarda demir ve bor noksanlıklarına sık rastlanmaktadır.
BUDAMAArmut yetiştiriciliğinde budama olayına fidanın alınması ile başlanır. Bu nedenle ağaçlara verilmesi düşünülen terbiye sistemleri; anacın ve çeşidin büyüme gücüne, şekline seçilen bahçe yerinin yöney ve toprak tipine, çeşidin meyve iriliğine uygulanacak olan kültürel işlemlere vb. kriterler dikkate alınarak ilk önce belirlenmelidir. Armut ağaçlarının genelinde hakim olan dikine büyüme eğilimi nedeniyle dike yakın olan budama şekillerinin verilmesi ve uygulaması daha kolaydır. Özellikle son yıllarda artan sık dikim nedeniyle bu tip sistemler daha da önem kazanmıştır. Bahçelerde en fazla uygulanan sistemlerden bazıları; doruk dallı, değişik doruk dallı, palmet, kordon (duvar sistemi)vb. olarak verilebilir.
HASAT VE VERİM
Armut meyveleri yeme ve hasat olumu olmak üzere iki farklı dönemde hasat edilirler. Erkenci veya yazlık çeşitler yeme olumunda hasat edilip doğrudan pazara sunulurlar. Güzlük ve kışlık çeşitler ise hasat olumunda ağaçtan toplanırlar ve belirli sürelerle olgunlaştırma odasında bekletilerek yeme olumuna getirilirler. Bu çeşitlerin gönderileceği pazarlar uzak ise bu süreler taşıma esnasında da geçirilebilir.
ANAÇLAR
Armut fidanın da , yetiştiği
toprakta ve elde edilecek ağaçlarin büyüklüğüne göre baslıca iki türlü anaç kullanılır.En çok kullanılan anaç armut çöğürleridir. Bunlar büyük ağaçlar yapar ve derin
toprak ister. Bodur ağaç elde etmek için armut fidanı , ayva fidanı anaci üzerine aşılanır. Bu takdirde daha az derinlikteki topraklara dikilebilir. Ancak ayva fidanı anacı kış soğuklarına armut fidanı çöğürü kadar dayanmaz. Ayva fidanı anacı fazla kireçli toprakları sevmez. Daha çok sulamaya ihtiyaç gösterir. Bazı armut çeşitleri ayva fidanı anacı ile uyuşmazlar. Bunu önlemek için ayva fidanı ile uyuşan Beurre Hardy gibi çesitler ara anacı olarak kullanilmalidir.
ÇEŞİTLER
Armut çeşitleri kısmen veya tamamen kendine kısırdırlar. Yani tek başına yeterli miktarda ürün vermezler. Bu sebeple emniyetli ve bol ürün almak için birbirini dölleyen ve aynı zamanda çiçek açan çesitler bir arada dikilmelidir. Bahçe kurarken tozlayıcılar çesitli şekilde yerleştirilebilir. Bahçede tek çesit tozlayıcı en aza indirmek için her dördüncü sırada her dördüncü ağaç tozlayıcı olarak dikilebilir. Bu şekilde ağaçlarin % 6si tozlayicısı olur. Birden fazla çesit için değişik yerleştirme şekilleri önerilebilir. Eşit miktarda sıralar ya da 4 sırali 1 sıra gibi. Azami ve her yıl devamlı ürün alabilmek için tozlayıcı miktari % 20-50 olmalıdır. En iyisi tozlayıcı da ticari değeri olan bir çesitse, eşit miktarlarda dikilmelidir.
Sadece tozlayıcı da yetmemektedir. Iyi bir tozlanmanin temini için bahçede arı bulundurmak gerekir. Diğer meyve türlerinden farklı olarak armut çiçekleri şeker oranı düşük olan az miktarda nektar üretir. Bu sebeple armut bahçelerinde daha çok tozlayıcı çesit ve arı bulundurulmalidir. Genel olarak 4-5 dekara kuvvetli bir arı kolonisi uygundur. Kovanlar, çiçeklerin % 15-20sinin açtığı zaman bahçeye konulmalı, taç yapraklarının dökülmesinden sonra ve ilaçlama başlamadan önce kaldırılmalıdır.
Hasat olum tarihlerine göre erkenciden geçe doğru üretimi öngörülen çesitler, temmuz başından eylül sonuna kadar yaklaş,ık olarak on gün ara ile toplanabilmektedir.
Bu çesitler şunlardır:
ARMUT FİDANI
AKÇA: Ülkemizde üretimi öngörülen armut çesitlerinin en erkencisi Akça dır. Yıllara göre temmuzun ilk haftasında toplanır. Ağaçları kuvvetli büyür. Meyveleri küçük, sulu ve az kumludur. Yeme olumunda sarimtirak açik yeşildir.
ARMUT FİDANI
BAHRİBEY : Temmuzun ikinci haftasında toplanır. Ağaçlari kuvvetli büyür. Meyveleri küçük, sulu, az kumlu tatlıdır. Güneş gören yüzü bazen kırmızıdır.
WILDER: Temmuzun 2-3 haftasında toplanır. Ağaçlari kuvvetli büyür. Meyvesi orta irilikte olup, tereyağ tipinde, az sulu, güneş gören yüzü kırmızıdır. Marmara bölgesi için tavsiye edilir.
ARMUT FİDANI
COSCIA : Temmuz sonunda toplanır. Ağaçları kuvvetli büyür. Meyveleri orta irilikte, kabuğu kalın, sulu, tatlı, çok az kumludur. Yeme olumunda açık sarıdır.
ARMUT FİDANI
SANTA MARIA: Temmuz sonu-ağustos başinda toplanir. Ağaçları orta kuvvetle büyür. Meyveleri iri, sulu, tatlimsi, güneş gören yüzü bazen açık kırmızıdır. Yeme olumunda çok açik sarıdır.
ARMUT FİDANI
WILLIAMS: Dünyada en iyi armut olarak bilinen ve yurdumuza en erken gelen yabancı bir çesittir. Hamdi Sükkari ve Frenk Armudu diye bilinir. Ağustosun 3. haftasında toplanır. Ağaçlari orta kuvvette büyür. Meyveleri orta iri, tereyağ tipinde, çok sulu tatlı ve güzel aromalidir. Yeme olumunda sarı renklidir.
ARMUT FİDANI
ABBE FETEL: Eylülün ilk haftasında toplanır. Ağaçlari zayıf gelişir. Meyvesi iri ve uzun boyunludur. Tereyağ tipinde, çok sulu, tatlı, kısmen paslı, yeme olumunda sarıdır
ARMUT FİDANI
DOYENNE du COMICE: Eylülün ilk yarısında toplanIr. Ağaçları kuvvetlice büyür. Meyveleri iri-çok iri, tereyağ tipinde, çok sulu ve güzel aromalıdır. Yeme olumunda koyu sarıdır.
ARMUT FİDANI
ANKARA: Özellikle Orta Anadoluda yaygın, en önemli kışlık yerli çeşidimizdir. Yalovada eylülün 2. haftasında toplanir. Ağaçlari kuvvetli büyür. Meyveleri orta irilikte, tereyağ tipinde, sulu, tatlı, güzel aromalı, yeme olumunda sarımtrak açık yeşildir.
ŞEKİLSEL ÖZELLİKLERİ
Armut fidanı
ANKARA ağacı dikine büyür. Ana dallar seyrek, yan dallar ise sıktır . Ağacın gövdesi ve yaşlı dalları siyaha yakın koyu gri, yaşlı dalları ise açık gri renktedir. Meyve dalı olarak yaşlı dallar üzerinde bol miktarda çıtanak ve topuz, genç dallar üzerinde ise kargı ve dalcıklar bulunmaktadır . Ankara armudu ağaçları kullanılan anaca göre farklı kuvvetlerde gelişmektedir. Armut ve ahlat çöğür anaçları üzerinde ağaçların yüksekliği ve çapı 5-6 m, taç hacmi 60-70 m3; bodur ayva klon anaçları üzerinde yüksekliği 3-4 m, çapı 2.5-3.5 m ve taç hacmi 8-18 m3dür . Odun gözleri tombulca, uçları sivri, pulcukları kahverenginde ve birbiri üzerine sıkıca kavuşmuştur. Bir külah biçiminde olan tomurcuklarla dal arasında 25-30 derecelik bir açı bulunmaktadır. Meyve gözleri şişkin, kabarık, uçları sivri, pulcukları odun gözlerindeki kadar birbiri üzerine sıkıca yapışmamış ve tomurcuğun ucundaki pullar birbirinden kısmen ayrılmıştır. Yaprakların kenarları kolaylıkla fark edilemeyecek derecede yayvan ve basit dişlidir. Yaprak, çoğu kere ucu kahverengi olan büyükçe bir dişle sona ermektedir. Yaprak sapı uzun, sarımtırak yeşil renkte, tüysüz, yaprağın üst yüzüne gelen kısmı hafif oluklu ve dalla birleştiği kısım hafif kırmızı renktedir. Çiçek durumunda hüzmeler orta iri, sık çiçekli ve bol yapraklıdır. Bir hüzmede bulunan çiçek sayısı 3 ile 9 adet arasında ve ortalama 7 adettir. Çok hafif bir kokusu bulunmaktadır. Çiçek sapı düzgün, yeşil renkte, üzeri baştan başa ve oldukça sık beyaz tüylüdür. Çanak yapraklar ufak, üçgen biçiminde, üzeri ve kenarları sık keçe gibi tüylü, uçları sivri ve kahverengi, iç yüzü deve tüyü renginde, sık tüylüdür. Çanak yapraklar kısmen aşağıya doğru büküktür. Taç yapraklar beyaz renkli, uçlarına doğru hafif pembe, kenarları düzgün olmayıp özellikle yukarı kısımlarında oyuntulu ve dokusu kabadır. Bu çeşitte esas olarak beş taç yaprak bulunmakla birlikte 6-8 taç yaprağı olan çiçeklere de sıkça rastlanmaktadır. Taç yaprakları uzun saplı oldukları için çiçek seyrek görünmektedir. Ankara armudu meyveleri orta iri, iri, yuvarlak, düzgün, oturaklı, ortalama 150 gram ağırlığındadır. Bununla birlikte oldukça iri ve 300-350 gram ağırlığında meyveler de bulunmaktadır. Meyve sapı orta kalın ve kısadır. Çiçek çukuru az derin, kenarları mantarlaşmış ve çanak yapraklar kuru ve döküktür. Meyve kabuğu ince, yumuşak, çok az pürüzlü, mumsuz, az parlak, kabuk rengi yeme olumundan önce koyu yeşil-yeşil, yeme olumunda ise sarımtırak yeşil ve sarı renktedir. Meyve eti krem renkte, çok sulu, çok tatlı, ağızda erir, kumsuz ve güzel kokuludur. Çekirdek evi küçük, beş evcikli, çekirdekleri iri, uzunca, ucu sivri, kenarları koyu ve orta kısmı açık kahverengidir.
BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ
Armut fidanı
ANKARA kendine uyuşmaz bir çeşittir. Bir başka ifade ile kendi çiçek tozları ile döllenememekte ve meyve tutumu için başka bir armut çeşidine ihtiyaç duymaktadır. Tesis aşamasında en az 1/8 oranında bahçe içerisine yerleştirilmesi gereken tozlayıcı çeşidin çiçeklenme periyodu Armut fidanı
ANKARA ile çakışmalı, çiçek tozu üretimi ve çimlenme oranı yüksek olmalı, Ankara armudu ile arasında eşeysel uyuşmazlık bulunmamalı ve her yıl çiçek açmalıdır. Ankara armudu için standart çeşitlerden tozlayıcılar;armut fidanı
AKÇA ve armut fidanı
COSCIA uygun tozlayıcı çeşitlerdir. Genel olarak döllenme olmadan çekirdeksiz meyve tutumu olarak tanımlanan partenogenensis olayı ve partenokarp
meyve oluşumunun mümkün olduğu durumlarda, meyve bahçeleri tozlayıcı çeşide gerek kalmadan tek çeşitle kurulabilmektedir. Ama bu pek sağlıklı sayılmaz. Elde edilen sonuçlar yıllara göre değişiklik göstermektedir. Ankara armudu, diğer armutlar gibi arılarla tozlanmaktadır. iyi bir
meyve tutumu için çiçeklenme zamanında 1 hektar alana 2- 3 arı kovanı yerleştirilmelidir.
FENOLOJİK ÖZELLİKLERİ
Armut fidanı
ANKARA ağaçlarında çiçek tomurcuklarının henüz kabarmaya başladığı dönem olan gümüş renkli ucun göründüğü tarih esas alındığında uyanma, Ankara koşullarında yıllara göre değişmekle birlikte genellikle Mart ayının 20sinden sonradır. Yeşil ucun göründüğü fare kulağı dönemi ise Mart ayının son yada Nisan ayının ilk haftasına rastlamaktadır. Nisan ayının ilk ve ikinci haftalarında pembe tomurcuk safhasında olan çiçekler Nisan ayının ortasında yada ikinci yarısında açmaya başlamakta, 4-5 gün sonra tam çiçeklenme durumuna geçmekte ve Nisan ayının sonuna doğru çiçeklenme tamamlanmaktadır. Bununla birlikte bazı ekstrem yıllarda bu tarihler dört hafta öncesine yada iki hafta sonrasına denk gelebilmektedir. Meyveler Ankara koşullarında Eylül sonu Ekim ayı başında hasat edilmektedir. Yaprakların döküm tarihi ise Kasım ortası ile Aralık başı arasında değişmektedir.
MEYVE TUTUMU VE VERİMLİLİK ÖZELLİKLERİ
Armut fidanı
ANKARA da meyve tutum oranı yıllara ve kullanılan anaca göre farklılık göstermektedir. Bu oran çöğür anaçlar üzerinde %23-55 ve ayva anaçları üzerinde %8-41 arasında değişmektedir. Meyve tutum oranının bir yıl düşük bir yıl yüksek olması, Ankara armudunun kısmi periyodisiteye meyilli bir çeşit olduğunu göstermektedir. Gübreleme, sulama, budama ve meyve seyreltmesi ile bu durumun önüne geçilebilmektedir. Ankara armudu verimli bir çeşittir. Ağaçlar armut ve ahlat çöğürü üzerinde 5-7 yaşından itibaren ürün vermeye başlamakta ve ürün miktarı 15 yaşına kadar artmaktadır. iyi bakım koşullarında verimlilik 50 yaşına kadar aynı düzeyde devam etmekte ve daha sonra düşüş göstermektedir. Ayva anacı üzerinde Ankara armudu 3-4 yaşından itibaren ürün vermeye başlamakta ve ürün miktarı 10 yaşına kadar artmaktadır. Verimlilik iyi bakım koşullarında 30-35 yaşına kadar devam etmektedir. Kuvvetli anaçlar üzerinde ağaç başına ortalama verim 40-150 kg ve 1 dekar alan için 800-3000 kg, bodur anaçlar üzerinde ise ağaç başına ortalama verim 25-60 kg ve 1 dekar alan için 2000-5000 kg arasında değişmektedir